NIK o finansowaniu uczelni publicznych

nik.gov.pl

Wprowadzone 1 stycznia 2019 nowe zasady finansowania uczelni zapewniły im warunki do prawidłowej realizacji zadań. Jednak projekt polityki naukowej państwa nie został przygotowany przez rząd na czas. Równocześnie uczelnie zostały zobowiązane do tworzenia strategii rozwoju, które najczęściej opracowano na podstawie nieaktualnych przepisów albo w sposób uniemożliwiający ocenę stopnia realizacji przyjętych celów i zadań. Przyznawanie środków subwencją sprawiło, że Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego nie ma pełnej kontroli nad przeznaczeniem przez uczelnie tych środków. W 2020 r. resort ograniczył też zastosowanie algorytmu projakościowego przy przyznawaniu subwencji, przyjmując minimalny dopuszczalny poziom wysokości subwencji, a następnie dokonując jej zwiększeń zarówno z urzędu, jak i na wniosek.

Z czego żyją instytuty badawcze – raport NIK

NIK o gospodarce finansowej instytutów badawczych

NIK

W 2019 r. kontrolowane przez NIK polskie instytuty badawcze zarobiły od ok. 8 mln zł do ponad 91 mln zł. Niewielką tylko część tych przychodów – zaledwie 11,5 proc. – stanowiła sprzedaż wyników badań naukowych i prac rozwojowych, czyli efektów ich podstawowej działalności. Na sprzedaży samych patentów, praw ochronnych oraz licencji na stosowanie wynalazków i wzorów użytkowych zyskał tylko jeden z badanych instytutów – Nafty i Gazu, a i tak stanowiło to zaledwie 0,12 proc. jego przychodów. Nic więc dziwnego, że w 2019 r. w unijnym rankingu innowacyjności (European Innovation Scoreboard) Polska zajęła 24 miejsce wśród 27 państw.

NIK sprawdzała gospodarkę finansową ośmiu instytutów w latach 2018-2020 (I kwartał).

…W efekcie kontroli Izba złożyła zawiadomienie do prokuratury dotyczące podejrzenia popełnienia przestępstwa w Instytucie Energetyki. W 2018 r. pracownikom wchodzącego w jego skład Laboratorium Aparatury Pomiarowej wypłacono niemal 1,5 mln złotych premii motywacyjnej, choć zgodnie z regulaminem wewnętrznym przyznanie takiej premii jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy Laboratorium odnotuje zysk za dany rok. W tym przypadku wykazano stratę i to w wysokości ponad 263 tys. zł, tymczasem premia przeznaczona tylko dla kierownika wyniosła ponad 506 tys. zł….

Umiarkowani innowatorzy

Polskie instytuty badawcze dysponują potencjałem naukowym, który powinien być wykorzystywany do podnoszenia innowacyjności i konkurencyjności gospodarki. Model ich funkcjonowania przyjęty w 2010 r. okazał się jednak pod tym względem mało efektywny. Instytuty same stawiały sobie wyzwania, wskazywały problemy do rozwiązania i kierunki rozwoju. Skutek był taki, że celem ich działania stała się maksymalizacja przychodów własnych, a nie wkład w rozwój gospodarki. W efekcie ponad 30 proc. z nich czerpało zyski głównie z wynajmu nieruchomości, a nie z działalności badawczo-rozwojowej, m.in. dlatego w 2018 r. utworzono sieć badawczą Łukasiewicz, do której włączono 38 z ponad 100 instytutów badawczych…..Ośrodek Przetwarzania Informacji – w 2018 r. zarobił nieco ponad 61 mln zł, a w 2019 prawie 62 mln zł – to przychody własne instytutu wyniosły odpowiednio ok. 1,6 proc. i ok. 1,7 proc., a ich głównym źródłem był wynajem nieruchomości. Jak ustaliliśmy, od stycznia 2018 r. do kwietnia 2020 r. Ośrodek nie sprzedał żadnych wyników badań naukowych i prac rozwojowych, patentów czy praw ochronnych….Średnie miesięczne wynagrodzenia brutto na koniec I kwartału 2020 r. mieściły się w przedziale od nieco ponad 5 tys. zł w Instytucie Ekologii Terenów Uprzemysłowionych do niemal 10 tys. zł w Ośrodku Przetwarzania Informacji

….

• Plik w formacie pdfNIK o gospodarce finansowej instytutów badawczych – informacje szczegółowe (plik PDF)Rozmiar: 4,42 MB
• Plik w formacie zipWypowiedź prezesa NIK Mariana Banasia – materiał emisyjny audio (MP3)Rozmiar: 667,98 kB
• Plik w formacie zipWypowiedź prezesa NIK Mariana Banasia – materiał emisyjny wideo (H.264)Rozmiar: 74,02 MB

Realizacja strategicznych programów badań naukowych w raporcie NIK

NIK o strategicznych programach badań naukowych

NIK

W latach 2011-2020 realizacja strategicznych programów badań naukowych (166 projektów badawczych o wartości dofinansowania 1,8 mld zł) przyniosła znaczny wzrost liczby nowych zespołów badawczych, uzyskanych stopni naukowych, publikacji i cytowań. Natomiast nie wpłynęła istotnie na realizację celów polityki naukowej państwa. Inne wskaźniki, jak np. liczba przedsiębiorstw utworzonych do komercjalizacji nowych rozwiązań, zwiększenie przychodów ze sprzedaży lub licencji praw własności przemysłowej bądź wzrost nakładów na działalność badawczo-rozwojową (B+R) podmiotów pozabudżetowych – zrealizowano w niewielkim stopniu…

NCBR naruszało własne procedury wewnętrzne i zasady zarządzania programami strategicznymi, m.in. powoływało koordynatorów programów bez przeprowadzenia otwartego konkursu (dwa przypadki) oraz dopuszczało do konfliktu interesów poprzez niewyłączenie się członków komitetów sterujących z udziału w ocenie merytorycznej projektów i ich zmian.

W latach 2011-2020 przeprowadzono 10 konkursów, dofinansowano 166 projektów (w sumie 1,8 mld zł). i konkurs GOSPOSTRATEG przygotowano w sposób nierzetelny – nie przeanalizowano dogłębnie kwestii ograniczeń jednostek budżetowych w realizacji projektów w ramach tego programu. w efekcie trzykrotnie wprowadzano zmiany w regulaminie konkursu, czterokrotnie przedłużano termin rekrutacji, usunięto prawidłowo złożone wnioski z systemu, a ich ponowną rekrutację komunikowano ich redaktorom drogą mailową. Ponadto w ramach tego konkursu niezgodnie z ustawą o NCBR przyznano dofinansowanie w wysokości 4,84 mln zł….

• Plik w formacie pdfNIK o strategicznych programach badań naukowych – informacje szczegółowe (plik PDF)Rozmiar: 5,07 MB
• Plik w formacie zipWypowiedź prezesa NIK Mariana Banasia – materiał emisyjny audio (MP3)Rozmiar: 624,77 kB
• Plik w formacie zipWypowiedź prezesa NIK Mariana Banasia – materiał emisyjny wideo (H.264)Rozmiar: 71,15 MB

NIK krytycznie o systemie oceny jakości kształcenia w szkołach wyższych

Uczelnia uczy, ale czy nauczy?

serwis NIK

04 PAŹDZIERNIKA 2018

NIK o systemie oceny jakości kształcenia w szkołach wyższych

Brakuje kompleksowej informacji o jakości kształcenia na polskich uczelniach. Wprawdzie Polska Komisja Akredytacyjna wydawała rocznie kilkaset ocen jakości kształcenia, jednak ich jednostkowy charakter nie pozwalał Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego na doskonalenie systemu jakości kształcenia. Tymczasem polskie szkoły wyższe plasują się na odległych miejscach w światowych rankingach uczelni.

Rzetelną i całościową wiedzę o tym, jak przebiega proces dydaktyczny w uczelniach, powinien otrzymywać Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, by na jej podstawie móc wdrażać mechanizmy doskonalące. Wiedzy tej pozyskać jednak nie może, ponieważ instytucja odpowiedzialna za wydawanie ocen jakości kształcenia na kierunkach studiów (Polska Komisja Akredytacyjna) nie prowadzi spójnych i kompleksowych badań w tym zakresie. Tym samym Minister nie mógł analizować jakości kształcenia w szkołach wyższych.

Jest to tym istotniejsze, że polskie uczelnie dotyka obecnie niż demograficzny (w roku akademickim 2016/2017 studiowało o jedną trzecią mniej osób niż dekadę wcześniej). Niż skłaniał uczelnie do zaniechania systemowego odsiewu mniej rokujących kandydatów na studia. Na I rok studiów przyjmowano kandydatów na podstawie wyników egzaminów maturalnych, ale bez stosowania minimalnych progów ocen maturalnych. Funkcjonuje wiele kierunków, które boją się utraty dofinansowania związanego z liczbą studentów i przyjmują aż do wyczerpania limitu miejsc, co nie sprzyja konkurencyjności i powoduje obniżenie ogólnego poziomu nauczania, bo konieczne jest dostosowawcze równanie w dół.

W efekcie braku danych, a zatem i programów zaradczych, polskie uczelnie plasują się na odległych miejscach w światowych rankingach – zarówno pod względem poziomu naukowego, jak i stopnia umiędzynarodowienia.

PLIKI

• Plik w formacie pdfNIK o systemie oceny jakości kształcenia w szkołach wyższych – informacje szczegółowe (plik PDF)Rozmiar: 8,88 MB
• Plik w formacie pdfNIK o systemie oceny jakości kształcenia w szkołach wyższych – prezentacja (plik PDF)Rozmiar: 2,17 MB
• Plik w formacie zipWypowiedź rzecznika prasowego NIK Kseni Maćczak – materiał emisyjny audio MP3Rozmiar: 2,04 MB
• Plik w formacie zipWypowiedź rzecznika prasowego NIK Kseni Maćczak – materiał emisyjny wideo H.264Rozmiar: 227,72 MB

LINKI

• Wystąpienia pokontrolne

Uposażenia dyrektorów trzech instytutów naukowych PAN przewyższają średnie roczne wynagrodzenia pracowników naukowych w Europie

WYNAGRADZANIE OSÓB KIERUJĄCYCH INSTYTUTAMI NAUKOWYMI POLSKIEJ AKADEMII NAUK W LATACH 2014–2017

raport NIK – https://www.nik.gov.pl/plik/id,17388,vp,19957.pdf 

Tabela nr 1
Wysokość wynagrodzeń miesięcznych uzyskanych w skali roku – naliczonych i wypłaconych
dyrektorom pięciu kontrolowanych instytutów naukowych PAN w latach 2014–2017
(czerwiec)
Roczna wysokość wynagrodzeń dyrektorów instytutów naukowych PAN
w latach 2014–2017 (czerwiec)
Instytut naukowy
PAN 2014 r. 2015 r. 2016 r. 2017 r.
(do czerwca)
IBB PAN
165 600 zł 176 400 zł 187 200 zł 93 600 zł
IBS PAN
128 500 zł 114 660 zł 118 980 zł 59 490 zł
ICHF PAN
380 988 zł 232 992 zł 237 914 zł 133 531 zł
IFJ PAN
198 000 zł 237 600 zł 266 400 zł 144 000 zł
IRWiR PAN
121 200 zł 121 200 zł 128 484 zł 83 080 zł

…… wynagrodzenia dyrektorów skontrolowanych instytutów naukowych PAN są co najmniej
dwukrotnie wyższe od średnich wynagrodzeń pozostałych pracowników
naukowych instytutu. Dodatkowo uposażenia dyrektorów trzech instytutów
naukowych PAN przewyższają średnie roczne wynagrodzenia pracowników
naukowych w Europie. W jednym przypadku dyrektor osiąga
wynagrodzenie wyższe niż przeciętne roczne wynagrodzenie pracownika
naukowego w Stanach Zjednoczonych Ameryki oraz Kanadzie.

Finansowe nieprawidłowości w Polskiej Akademii Nauk.

Finansowe nieprawidłowości w Polskiej Akademii Nauk. Wynagrodzenia naukowców niezgodne z ustawą kominową

nik.gov.pl

Dyrektorzy pięciu skontrolowanych instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk nie stosowali przepisów ustawy kominowej. W latach 2014-2017 wypłacili ponad 2,7 mln zł nienależnych świadczeń i nagród. Skala nieprawidłowości może być jednak znacznie większa. Dane z pozostałych 64 niekontrolowanych instytutów naukowych PAN wskazują na możliwość wypłacenia w tych instytutach w ciągu czterech lat prawie 8 mln zł nienależnych wynagrodzeń. NIK skierowała pięć zawiadomień do właściwych prokuratur oraz pięć do rzecznika dyscypliny finansów publicznych. 

…..Informacje uzyskane przez NIK z pozostałych 64 niekontrolowanych instytutów naukowych PAN potwierdzają, że proces wynagradzania dyrektorów tych jednostek był realizowany w podobny sposób. Wskazuje to na możliwość wypłacenia prawie 8 mln zł nienależnych wynagrodzeń, świadczeń dodatkowych i nagród rocznych w tych instytutach w latach 2014-2017. Kwota ewentualnych nieprawidłowości w tych jednostkach naukowych może ulec zmianie (w tym zwiększeniu), po weryfikacji uposażeń pozostałych osób kierujących tymi jednostkami naukowymi…….Zarobki dyrektorów kontrolowanych instytutów naukowych PAN mocno się różniły. Zasadnicze wynagrodzenie miesięcznych wynosiło od 6,2 tys. zł do 12 tys. zł. W ramach wynagrodzenia miesięcznego przysługiwał dyrektorom dodatek funkcyjny, który również był mocno zróżnicowany (wynosił od 1,8 tys. zł do 12 tys. zł) oraz dodatek za wysługę lat.

NIK -System nadawania stopni naukowych nie pozwala na optymalny rozwój kadr.

ROZWÓJ KADR NAUKOWYCH 

Raport kontrola NIK

System nadawania stopni naukowych nie pozwala na optymalny rozwój
kadr. W dynamice rozwoju kadry naukowej w latach 2012–2016 zauwa-
żono niekorzystną tendencję. Dane Ośrodka Przetwarzania Informacji
– Państwowego Instytutu Badawczego wskazują na stały spadek liczby młodych
pracowników naukowych – z 78 tys. w 2012 r. do 73,4 tys. w 2016 r.
(o 5,8%). W kontrolowanych uczelniach spadek ten wyniósł 3%. W ocenie NIK
wpływ na to mają przede wszystkim następujące bariery systemowe:
− niedostateczne mechanizmy motywujące do pracy naukowej;
− zatrudnianie pracowników uczelni głównie w powiązaniu z zadaniami
dydaktycznymi (pensum), a w mniejszym stopniu z pracą naukową;
− nieustalenie minimalnych wymagań dla kandydatów do stopnia doktora
habilitowanego.
Dodatkowo NIK zauważa, że istniejący system nadawania stopni naukowych
nie działa sprawnie z powodu niepełnej realizacji zadań przez Centralną Komisję
do Spraw Stopni i Tytułów, w tym jej niedostatecznego nadzoru nad warunkami
nadawania stopni w jednostkach naukowych. Przejawem tej dysfunkcji
jest nieterminowe powoływanie komisji habilitacyjnych oraz przewlekłość
przewodów doktorskich i postępowań habilitacyjnych, pomimo sprawnej
weryfikacji wniosków rozpoczynających procedurę.
Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów nie przeprowadzała systemowo
okresowych ocen spełniania warunków do nadawania stopni naukowych przez
uprawnione jednostki (774). W latach 2014–2016 okresowych ocen dokonano
wyłącznie w 5% jednostek posiadających takie uprawnienia. Na potrzebę
zwiększenia aktywności Centralnej Komisji w tym obszarze wskazuje fakt,
że aż 14 jednostkom (33%) spośród 42 ocenionych jednostek ograniczono lub
cofnięto uprawnienia do nadawania stopni naukowych.
Ponadto, Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów jako organ czuwający
nad prawidłowością procesów nadawania stopni i tytułu naukowego oraz
oceniający osiągnięcia naukowców nie zapewniła dostatecznej przejrzystości
w tym obszarze, ponieważ nie ustaliła procedury wyboru członków komisji
habilitacyjnych. Co więcej, Centralna Komisja, mimo ustawowego obowiązku,
nie prowadzi wykazu osób, spośród których wybierani byliby recenzenci.
Kontrolowane uczelnie i instytuty nie w pełni prawidłowo przeprowadzały
postępowania o nadanie stopni naukowych. Stwierdzono przypadki nieprawidłowego
składu komisji egzaminujących kandydatów do stopnia doktora oraz
nieterminowości przygotowania recenzji. Najwyższa Izba Kontroli ocenia natomiast
pozytywnie wykorzystanie środków publicznych w tym zakresie…

NIK- instytuty badawcze nie wykorzystywały w pełni swojego potencjału badawczego.

NIK o instytutach badawczych

serwis NIK

Skontrolowane instytuty badawcze nie wykorzystywały w pełni swojego potencjału badawczego. W znikomym stopniu prowadziły działalność wdrożeniową, która jest ich ustawowym obowiązkiem. Choć liczba opatentowanych wynalazków wzrosła dwukrotnie, nie przełożyło się to na analogiczny wzrost ich wykorzystania – jedynie 20 proc. z nich znalazło zastosowanie w praktyce. Tymczasem w krajach o wysokim stopniu rozwoju za nieefektywne uważa się mniejsze niż 50 proc. wykorzystanie uzyskanych patentów. NIK zwraca również uwagę, że tylko 5 proc. zdobytych patentów stanowiły patenty zagraniczne, które są szczególnie ważne dla gospodarki….

Wyniki kontroli NIK wybranych uczelni w latach 2010-2012

NIK o innowacyjności

Sprawy Nauki

We wrześniu 2013 Najwyższa Izba Kontroli opublikowała wyniki kontroli wybranych uczelni w latach 2010-2012 pod kątem badań stosowanych oraz wdrożeń. Mało optymistyczna konkluzja tej kontroli nie zaskakuje, bo od lat sytuacja się nie zmienia: budżet państwa wydaje setki milionów złotych na projekty badawcze i innowacje, jednak efekty tych działań nie mają większego wpływu na poprawę innowacyjności polskiej gospodarki…..Skontrolowane szkoły wyższe w okresie objętym kontrolą zakończyły realizację 4.827 projektów badawczych o wartości 729.331,6 tys. zł, w tym 283 projektów rozwojowych, celowych i zamawianych o wartości 242.686,9 tys. zł.
Uzyskały też ochronę 906 wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych oraz znaków towarowych. Ich atrakcyjność dla przemysłu była jednak nieznaczna…….

Najistotniejszym powodem niskiego stopnia praktycznego wykorzystania rezultatów przeprowadzonych badań były bariery zewnętrzne, niezależne od kadry zarządzającej i naukowej uczelni, w tym system podziału środków finansowych na naukę. System ten polega na finansowaniu licznych, lecz stosunkowo niewielkich przedsięwzięć naukowych, zamiast badań o istotnym znaczeniu dla społeczeństwa, gospodarki i rozwoju technologicznego państwa, wskazanych w Krajowym Programie Badań Naukowych i Prac Rozwojowych.

W konsekwencji w gospodarce wdrożono wyniki zaledwie 95 badań i prac rozwojowych. Przy czym blisko 2/3 z tych wdrożeń zrealizowały dwie z 16 skontrolowanych uczelni, a cztery jednostki nie dokonały transferu do gospodarki ani jednego z posiadanych wynalazków i żadnego z zakończonych projektów badawczych…

…..Raport jest dostępny pod adresem – http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/kontrole,10770.html

System kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli wymaga naprawy

NIK o kształceniu i doskonaleniu zawodowym nauczycieli

serwis NIK 30.10.2012

Jedna trzecia nauczycieli nie podnosi swoich kompetencji, mimo że mają na to zapewnione środki finansowe. Tym samym nie wypełniają obowiązku, do którego obliguje ich Karta Nauczyciela, i nie wykorzystują szansy na podniesienie swoich kwalifikacji, co jest szczególnie ważne w sytuacji wdrażania nowych podstaw programowych. Blisko połowa studentów kończących specjalizację nauczycielską nie czuje się dobrze przygotowana do pracy w szkole. System kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli wymaga naprawy…

…NIK skontrolowała także siedem uczelni wyższych, w których przygotowywano studentów do zawodu nauczycielskiego. W trzech z nich zaniżano wymiar godzin w grupie przedmiotów pedagogicznych i kierunkowych oraz nie wyodrębniono ich w planie studiów. W jednej uczelni nie zapewniono praktyk nauczycielskich w wymaganym zakresie. W trzech szkołach nie funkcjonował nadzór nad ich przebiegiem. Prawie połowa studentów ankietowanych przez NIK (1.452 respondentów) stwierdziła, że zajęcia psychologiczno-pedagogiczne nie przygotowują ich dostatecznie do rozwiązywania problemów wychowawczych, z jakimi przyjdzie zetknąć im się w szkole.

• NIK o kształceniu i doskonaleniu zawodowym nauczycieli – informacje szczegółowe (plik PDF)